သိထားသင့္ေသာ ေျမဆီလႊာအေၾကာင္း
ေျမဆီလႊာ ဆံုးပါးမႈမရွိေစရန္ႏွင့္ ေရေလလြင့္ေပ်ာက္ဆံုးမႈ မရွိေအာင္ ထိန္းသိမ္းျခင္းတို႔မွာ အျပန္အလွန္ မွီခိုေနပါသည္။ ေရျဖင့္ေမ်ာပါ သြား၍ အဖိုးတန္ ေျမဆီလႊာ ေပ်ာက္ဆံုးရျခင္းမွာ ရြာသြန္းခ်လိုက္ေသာ မိုးေရကို ေျမသားက ဖမ္းဆီးစုပ္ယူမထားႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ျပင္းထန္မ်ားျပားလွေသာေၾကာင့္ ေျမျပင္ေပၚအတိုင္း နိမ့္ေလွ်ာရာဘက္ဆီသို႔ စီးဆင္းသြားျခင္းတြင္ ေမ်ာပါသြားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ေပၚအတိုင္း မိုးေရမ်ား စီးဆင္းသြားျခင္းကို Surface run-off ဟုေခၚပါသည္။
ေျမမ်က္ႏွာျပင္ တစ္ခုခု ယာေျမျဖစ္ေစ၊ သစ္ေတာေျမျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ရွည္ဥယ်ာဥ္ျခံေျမျဖစ္ေစ ဤသို႔ေျမ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚအတိုင္း မိုးရြာသြန္း ေသာ ေရမွာ နိမ့္ရာဘက္သို႔ စီးဆင္းသြားျခင္း ျဖစ္လွ်င္
(၁) ထိုေျမကြက္တြင္ရွိေသာ သီးႏွံပင္ေတြ စားသံုးရမည့္ အာဟာရပစၥည္းမ်ား ေရႏွင့္အတူ ေမ်ာပါေပ်ာက္ဆံုးျခင္း(Soil Erosion) ျဖစ္၍
(၂) ေျမေအာက္တြင္ရွိေသာ ေရေနျပင္ညီ (Gro-und Water table) တြင္ တာရွည္ေလွာင္ ထားရမည့္ေရမ်ား ဆံုးပါးသြားျခင္းတို႔ကို တစ္ခ်ိန္တည္း ခံစားလိုက္ရပါသည္။
ေျမျပင္တစ္ခုခုသည္ အေႏွာင့္အယွက္မရွိဘဲ သဘာ၀ေပါက္ပင္သစ္ေတာႏွင့္ ျမက္ျခံဳႏြယ္တို႔ျဖင့္ ဖံုးလႊမ္းေနေသာအခါ မည္မွ်ျပင္းထန္ ေသာ မိုးေရမိုးေပါက္မ်ားက်ေရာက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ ေျမသားေပၚ တိုက္႐ိုက္ထိခိုက္မႈမရွိဘဲ အရြက္၊ အခက္အကိုင္း၊ ႐ိုးတံ၊ ပင္စည္တို႔ မွ ေလွ်ာက်လာေသာေရမ်ားကို သဘာ၀အေနအထားအရ မြရြေနေသာ သစ္ရြက္ေျခာက္၊ သစ္ကိုင္းေျခာက္မ်ားအျပင္ အပင္အျမစ္တို႔ ထိုး၀င္ေသာ ေျမသားမြမြႏွင့္ ပုရြက္၊ ျခ၊ တီတို႔ ထိုးထြင္းထားေသာ အေပါက္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ေျမႀကီးအတြင္း ေရမ်ားစိမ့္၀င္သြားၾကရာ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ နိမ့္ရာဘက္သို႔ ေလွ်ာဆင္းမည့္ ေရပမာဏာက ေလ်ာ့နည္းသြားေပမည္။
အကယ္၍ ေလွ်ာဆင္းမည့္ေရမ်ား ရွိေနေသးလွ်င္ပင္ ရြက္ေျခာက္၊ ကိုင္းေျခာက္ႏွင့္ ျခံဳႏြယ္အတားအဆီးတို႔ေၾကာင့္ ေရစီးဆင္းမႈ
အရွိန္အဟုန္ေလ်ာ့က်သြားသျဖင့္ အခ်ိန္ၾကန္႔ၾကာသည့္အေလ်ာက္ ေျမသားက ေရကိုစုပ္ယူသြားမည္။ အေပၚယံေျမဆီလႊာလည္း ေရျဖင့္ ေမ်ာပါမႈ သက္သာသြားလိမ့္မည္။ ေျမၾသဇာဆံုး႐ႈံးမႈသက္သာၿပီး ေျမေအာက္တြင္ တာရွည္ေလွာင္ထားႏိုင္မည့္ ေျမတြင္း ေရလႊာမွာ သိပ္ၿပီးနက္သြားမည္မဟုတ္၍ မိုးရာသီမဟုတ္ေသာ ေဆာင္း ေႏွာင္း ေႏြကာလတို႔အတြက္ အပင္အျမစ္တို႔ ေရစုပ္အား အလွမ္းမီေသာေနရာတြင္ ရွိေနလိမ့္မည္။ ထိုေျမေအာက္ေရေၾကာမွ ပိုလွ်ံေသာေရသည္ စိမ့္စမ္းမ်ားသို႔ စီးဆင္းသြားမည္ျဖစ္ရာ ေဒသ တြင္း ေရရွားပါးမႈ မရွိႏိုင္ေတာ့ေပ။
အရွိန္အဟုန္ေလ်ာ့က်သြားသျဖင့္ အခ်ိန္ၾကန္႔ၾကာသည့္အေလ်ာက္ ေျမသားက ေရကိုစုပ္ယူသြားမည္။ အေပၚယံေျမဆီလႊာလည္း ေရျဖင့္ ေမ်ာပါမႈ သက္သာသြားလိမ့္မည္။ ေျမၾသဇာဆံုး႐ႈံးမႈသက္သာၿပီး ေျမေအာက္တြင္ တာရွည္ေလွာင္ထားႏိုင္မည့္ ေျမတြင္း ေရလႊာမွာ သိပ္ၿပီးနက္သြားမည္မဟုတ္၍ မိုးရာသီမဟုတ္ေသာ ေဆာင္း ေႏွာင္း ေႏြကာလတို႔အတြက္ အပင္အျမစ္တို႔ ေရစုပ္အား အလွမ္းမီေသာေနရာတြင္ ရွိေနလိမ့္မည္။ ထိုေျမေအာက္ေရေၾကာမွ ပိုလွ်ံေသာေရသည္ စိမ့္စမ္းမ်ားသို႔ စီးဆင္းသြားမည္ျဖစ္ရာ ေဒသ တြင္း ေရရွားပါးမႈ မရွိႏိုင္ေတာ့ေပ။
သစ္ပင္ အကြယ္အကာမဲ့ေသာ သို႔မဟုတ္ ပါးလ်ားေသာေျမျပင္တြင္ ေရတိုက္ စားမႈစတင္ျဖစ္ေသာ အေျခအေနမ်ားတြင္ အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါသည္။ ပထမအဆင့္တြင္ ျပင္ညီတိုက္စားမႈ Sheet Erosion ဟုေခၚေသာ အေပၚယံလႊာကေလးကို ခြာခ်သြားေသာ တိုက္စားမႈျဖစ္ရာ ေတာ္ေတာ္တန္တန္ အေတြ႕အၾကံဳ၊ အသိဥာဏ္ရွိ႐ံုျဖင့္ သတိမထားႏိုင္ေပ။ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ အေတာ္အတန္ ညီညာ သည္ဟု ထင္ရေသာ ေျမသားတြင္ မသိမသာ ေလွ်ာေနေသာဘက္သို႔ မိုးရြာသြန္းေသာေရမ်ား ေလွ်ာက်ျခင္းျဖင့္ အေပၚယံ အပင္ အာဟာရေဆာင္ ေျမမႈန္ေျမမႊားမ်ားကို တိုက္စားသြားျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအဆင့္မွသည္ မိုးေရမိုးေပါက္ ခပ္ျပင္းျပင္း ခံစားရေသာ ေနရာ ကြက္ၿပီး အစင္းေၾကာင္း ကေလးမ်ား၊ ႀကိဳးစတစ္ခုခ်ထားသည့္ အေနအထားအတိုင္းလိုက္ၿပီး ေရစီးေၾကာင္း ငယ္ကေလးေတြ ကြက္၍ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပတ္ေတာင္းျပတ္ ေတာင္းေသာ္လည္းေကာင္း စီးဆင္းေနေသာ ေရစီးေၾကာင္းငယ္မ်ား ျဖစ္လာတတ္သည္။ ထိုအေျခအေနကို ေျမဆီလႊာထိန္း သိမ္းေရးပညာရွင္ (Soil conservationist) ေတြက Rill or Shoestring Erosion ဟုတင္စား သမုတ္ ထားပါသည္။
အကယ္၍ အထက္ပါေရစီးေၾကာင္းငယ္မ်ားျဖစ္ေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ေနာက္ထပ္စီးလာေသာ ေရအဟုန္ ျပင္းထန္လာ၍ ေသာ္လည္း ေကာင္း မိုးေပါက္ကႀကီးမားၿပီး အရွိန္အဟုန္ျပင္းျပင္း ဆက္ကာဆက္ကာ က်လာျခင္းေၾကာင့္ ေရစီးေၾကာင္းကို ပို၍နက္သြားေအာင္၊ က်ယ္သြားေအာင္ အားျပင္းလာလွ်င္ (ေခ်ာက္လိုက္တိုက္စားမႈ Gully Erosion) စတင္ျဖစ္ပြားေတာ့သည္။
ဤသို႔ ေခ်ာက္လိုက္တိုက္စားမႈသည္ ေတာင္ေစာင္းကို ကန္႔လန္႔မျဖတ္ဘဲ အထက္ေအာက္ ထယ္ထိုးထားေသာ ထယ္ေၾကာင္း၊ လွည္းလမ္းေၾကာင္း၊ လူႏွင့္ ကြၽဲႏြားေတြ အႀကိမ္ႀကိမ္ ကူးသြားရာလမ္းမ်ား အတိုင္းလည္း ျဖစ္သြားႏိုင္ပါသည္။ မိုးေရ စီးဆင္းမႈသည္ ေခ်ာက္လိုက္တိုက္စားမႈ Gully Erosion ျဖစ္ၿပီးသြား၍ မတားဆီးမကာကြယ္ခဲ့လွ်င္ ထိုစတင္ျဖစ္ေပၚရာအျမင့္ပိုင္း ေတာင္ေစာင္း တြင္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ယာေျမအျမင့္ဘက္မွာေသာ္လည္းေကာင္း ေရတံခြန္ငယ္လို အေပၚေအာက္ေလွ်ာဆင္း၊ ယိုက်ေသာ တိုက္စားမႈ Small water fall မွသည္ Head Erosion ေခၚေသာ တိုက္စားမႈစကာ အထက္ဘက္ရွိ ေရစီးေၾကာင္း ေခ်ာက္ကမ္းပါးမ်ား ၿပိဳက်ကာ ေအာက္ေျခေတြ ေရစားၿပီး အေပၚဘက္ကမ္းပါးေတြ ၿပိဳက်လာတတ္ပါသည္။
ထိုမွတစ္ဆင့္ ေျမၿပိဳမႈေတြ ဆင့္ကဲဆင့္ကဲ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါသည္။ ေရတိုက္စားမႈကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ေနာက္ခံအေၾကာင္းရင္းမ်ားတြင္
(၁) ရြာသြန္းေသာမိုးပမာဏ၊ ရြာသြန္းမႈ ျဖန္႔က်က္ပံု၊ ျပင္းအား
(၂) ေျမျပင္အနိမ့္အျမင့္ ဆင္ေျခေလွ်ာမႈႏွင့္ မ်က္ႏွာျပင္ ဖြဲ႕စည္းပံု
(၃) ေျမျပင္ေပၚတြင္ သစ္ပင္ျခံဳႏြယ္ျမက္မ်ား ေပါက္ေရာက္မႈအနည္းအမ်ား၊ အထူအပါး၊
(၄) ေျမျပင္ေျမသားဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ ေျမဆီၾသဇာၾကြယ္၀မႈ ညံ့ဖ်င္းမႈ
(၅) ထိုေျမကို အသံုးခ်ပံု စိုက္ပ်ဳိးေရးစနစ္ စသည္တို႔ အေပၚမူတည္၍ ေရတိုက္စားခံရမႈ ေလ်ာ့နည္းသက္သာျခင္း၊ ဆိုးရြားစြာ ခံစားရျခင္း မ်ားျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ မိုးရြာသြန္းမႈမ်ား ျပားျပင္းထန္၍ အခ်ိန္တိုတိုအတြင္း မ်ားမ်ားရြာခ်လွ်င္ ေရတိုက္စားမႈကို မ်ားမ်ားခံရမွာျဖစ္ပါသည္။
(၁) ရြာသြန္းေသာမိုးပမာဏ၊ ရြာသြန္းမႈ ျဖန္႔က်က္ပံု၊ ျပင္းအား
(၂) ေျမျပင္အနိမ့္အျမင့္ ဆင္ေျခေလွ်ာမႈႏွင့္ မ်က္ႏွာျပင္ ဖြဲ႕စည္းပံု
(၃) ေျမျပင္ေပၚတြင္ သစ္ပင္ျခံဳႏြယ္ျမက္မ်ား ေပါက္ေရာက္မႈအနည္းအမ်ား၊ အထူအပါး၊
(၄) ေျမျပင္ေျမသားဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ ေျမဆီၾသဇာၾကြယ္၀မႈ ညံ့ဖ်င္းမႈ
(၅) ထိုေျမကို အသံုးခ်ပံု စိုက္ပ်ဳိးေရးစနစ္ စသည္တို႔ အေပၚမူတည္၍ ေရတိုက္စားခံရမႈ ေလ်ာ့နည္းသက္သာျခင္း၊ ဆိုးရြားစြာ ခံစားရျခင္း မ်ားျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ မိုးရြာသြန္းမႈမ်ား ျပားျပင္းထန္၍ အခ်ိန္တိုတိုအတြင္း မ်ားမ်ားရြာခ်လွ်င္ ေရတိုက္စားမႈကို မ်ားမ်ားခံရမွာျဖစ္ပါသည္။
ထရီနီဒတ္ (Trinidad- အေနာက္အိႏၵိယကြၽန္းစု ၿဗိတိသွ်ပိုင္) ရွိ မိုးေရခ်ိန္တိုင္းတာေရးစခန္း ၁၀ ခုတြင္ မိုးရြာသြန္းမႈျပင္းအားကို
ေလ့လာခဲ့ရာ တစ္နာရီအတြင္း မိုးေရခ်ိန္သံုးလက္မေက်ာ္ေက်ာ္ ရြာသြန္းမႈကို မွတ္တမ္းရခဲ့ဖူးသည္။ ထိုရြာသြန္းပံုမွာလည္း ကြဲျပားေသး သည္။ စခန္းငါးခုတြင္ တစ္နာရီအတြင္း ၄ ဒသမ ၇ လက္မေက်ာ္ရြာေသာ စခန္းမ်ားရွိခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရြာသြန္း ေသာ မိုးေရေပါက္ (Rain drops) မ်ားသည္ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ကို တိုက္႐ုိက္ထိမွန္ရာ ေျမစိုင္ခဲငယ္မ်ားကို ကြဲေၾကေစသည္။ အတံုးအခဲ အငယ္အျဖစ္ သဘာ၀အေစးဓာတ္ (Colloi-ds) မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕ထားေသာ (Aggre- gates) မ်ားကို ၿပိဳကြဲသြားေစသည္။
ေလ့လာခဲ့ရာ တစ္နာရီအတြင္း မိုးေရခ်ိန္သံုးလက္မေက်ာ္ေက်ာ္ ရြာသြန္းမႈကို မွတ္တမ္းရခဲ့ဖူးသည္။ ထိုရြာသြန္းပံုမွာလည္း ကြဲျပားေသး သည္။ စခန္းငါးခုတြင္ တစ္နာရီအတြင္း ၄ ဒသမ ၇ လက္မေက်ာ္ရြာေသာ စခန္းမ်ားရွိခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရြာသြန္း ေသာ မိုးေရေပါက္ (Rain drops) မ်ားသည္ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ကို တိုက္႐ုိက္ထိမွန္ရာ ေျမစိုင္ခဲငယ္မ်ားကို ကြဲေၾကေစသည္။ အတံုးအခဲ အငယ္အျဖစ္ သဘာ၀အေစးဓာတ္ (Colloi-ds) မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕ထားေသာ (Aggre- gates) မ်ားကို ၿပိဳကြဲသြားေစသည္။
အလြန္ေသးမႊားေသာ အမႈန္အမႊားမ်ား ျဖစ္သြားေစကာ ေျမဆီလႊာမ်က္ႏွာျပင္မွာ သဘာ၀အတိုင္းျဖစ္ေပၚေနေသာ ေရေပါက္၊ ေလေပါက္ (လူတြင္ရွိေသာ ေခြၽးေပါက္လို အေပါက္မ်ား)ကို ပိတ္ဆို႔သြားေစကာ ရြာခ်ေသာမိုးေရကို ေျမလႊာအတြင္းဘက္သို႔ စီး၀င္မႈ မျဖစ္ေစဘဲ မ်က္ႏွာျပင္အလိုက္စီးဆင္းသြားေစေသာ (Surface run-off) ကိုျဖစ္ေစပါသည္။ အခ်ဳိ႕ကို အနည္းငယ္က်ယ္ေသာျခေပါက္ ၊ တီက်စ္စာေပါက္၊ အျမစ္ေဆြးေပါက္ေတြထဲသို႔ ေရေနာက္မ်ား စီး၀င္သြားရာ ပါသြားေသာ ႏုန္းအနယ္မ်ား ထပ္မံပိတ္ဆို႔သြားသျဖင့္ မိုးေရမ်ားသည္ ေျမေအာက္သို႔ စီး၀င္ျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ မ်က္ႏွာျပင္စီးဆင္းသည့္ အေျခမွ Sheet Erosion ကို အရွိန္ျမႇင့္ေပးသလို ျဖစ္ေစ ပါသည္။
ေျမျပင္ကို ဘာမွ်အကာအကြယ္မထားဘဲ သဘာ၀အတိုင္း မိုးရြာသြန္းမႈေအာက္မွာ ထားျခင္းထက္ တစ္စံုတစ္ခု အကာအကြယ္
ေပးထားလွ်င္ ေရတိုက္စားမႈ သက္သာႏိုင္သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ သုေတသီ (Hudson-1957) က ေျမမ်က္ႏွာျပင္ ဆင္ေျခေလွ်ာ ရာခိုင္ႏႈန္း ၄ ဒသမ ၅ ရွိေသာ ေျမျပင္ (ေျမျပင္ ဆင္ေျခေလွ်ာ အလ်ားေပ ၁၀၀ ရွိတိုင္း ျပင္ညီေအာက္ ၄ ဒသမ ၅ ေပ နိမ့္လွ်င္ ၄
ဒသမ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ဆင္ေျခေလ်ာဟု ေခၚသည္) ကိုေအာက္ပါအေျခအေနမ်ားျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးစမ္းသပ္ခဲ့ပါသည္။
ေပးထားလွ်င္ ေရတိုက္စားမႈ သက္သာႏိုင္သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ သုေတသီ (Hudson-1957) က ေျမမ်က္ႏွာျပင္ ဆင္ေျခေလွ်ာ ရာခိုင္ႏႈန္း ၄ ဒသမ ၅ ရွိေသာ ေျမျပင္ (ေျမျပင္ ဆင္ေျခေလွ်ာ အလ်ားေပ ၁၀၀ ရွိတိုင္း ျပင္ညီေအာက္ ၄ ဒသမ ၅ ေပ နိမ့္လွ်င္ ၄
ဒသမ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ဆင္ေျခေလ်ာဟု ေခၚသည္) ကိုေအာက္ပါအေျခအေနမ်ားျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးစမ္းသပ္ခဲ့ပါသည္။
(၁) အစဥ္အျမဲထူထပ္စြာ ျမက္မ်ားေပါက္ေနေသာ ေျမကြက္ ၎ေျမကြက္မွာ မ်က္ႏွာျပင္ ျဖတ္ဆင္းေရ run-off သက္သာ ေစရန္ ရည္ရြယ္ လုပ္ေဆာင္သည္။
(၂) ျခင္လံုဆန္ကာႏွစ္ထပ္ကို ေျခာက္လက္မျခားထားေသာ ေဘာင္ႏွစ္ခုျဖင့္ အကာအကြယ္မရွိေသာ ေျမျပင္မွာခ်ထားသည္။
(၃) မည္သည့္အကာအကြယ္မွ် ေပးမထားေသာ ေျမျပင္သီးသန္႔ထားသည္။ သံုးႏွစ္ၾကာ စမ္းသပ္ၿပီးေသာအခါ အကာအကြယ္မဲ့ ေျမသားသက္သက္ ေျမကြက္မွ ေျမဆီလႊာ ေျမမႈန္ေျမမႊားဆံုး႐ႈံးမႈမွာ တစ္ဧက တန္ ၃၅၀ ရွိသည္။ ျမက္ထူထူစိုက္ထားေသာ အကြက္က တစ္ဧကလွ်င္ ေျမ ဆီလႊာ ဆံုး႐ႈံးမႈမွာ ၃ ဒသမ ၃ တန္ ရွိသည္။
(၂) ျခင္လံုဆန္ကာႏွစ္ထပ္ကို ေျခာက္လက္မျခားထားေသာ ေဘာင္ႏွစ္ခုျဖင့္ အကာအကြယ္မရွိေသာ ေျမျပင္မွာခ်ထားသည္။
(၃) မည္သည့္အကာအကြယ္မွ် ေပးမထားေသာ ေျမျပင္သီးသန္႔ထားသည္။ သံုးႏွစ္ၾကာ စမ္းသပ္ၿပီးေသာအခါ အကာအကြယ္မဲ့ ေျမသားသက္သက္ ေျမကြက္မွ ေျမဆီလႊာ ေျမမႈန္ေျမမႊားဆံုး႐ႈံးမႈမွာ တစ္ဧက တန္ ၃၅၀ ရွိသည္။ ျမက္ထူထူစိုက္ထားေသာ အကြက္က တစ္ဧကလွ်င္ ေျမ ဆီလႊာ ဆံုး႐ႈံးမႈမွာ ၃ ဒသမ ၃ တန္ ရွိသည္။
ျခင္လံုဆန္ကာအုပ္ထားေသာ အကြက္က တစ္ဧကလွ်င္ ေျမဆီလႊာသံုးတန္ ဆံုး႐ႈံးေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္ဟုဆိုသည္။ ေျမဆီလႊာ
ေရတိုက္စားခံရမႈသည္ မိုးရြာလိုက္၊ ေႏြပိုင္း မိုးမရြာဘဲ လအတန္ၾကာၾကာေနလိုက္ ျဖစ္ေသာေဒသမ်ားတြင္ ပို၍ခံစားရတတ္သည္။
အပူပိုင္းေဒသ (Tro- pical region) ဟုေခၚေသာ အီေကြတာ၏ ေျမာက္ဘက္ ၂၀ ဒီဂရီ ႏွင့္ ေတာင္ဘက္ ၂၀ ဒီဂရီၾကား ေဒသေတြ
မွာ ေရတိုက္စားခံရမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ သမပိုင္း၊ အေအးပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ မိုးႏွင္းႏွင့္ ေရခဲျပင္ အလွည့္က်ရွိေန၍ ေရတိုက္စားမႈ
သက္သာသည္။ ေျမျပင္သည္ ဆင္ေျခေလွ်ာျဖစ္တာျခင္းတူလွ်င္ ပိုမို ေျပာင္ေခ်ာေနေသာ ဆင္ေျခေလွ်ာေျမျပင္ ေရစီးဆင္းမႈမွာ သာမန္ ျမက္သစ္ပင္အနည္းငယ္ရွိေသာ ေျမျပင္ထက္ ေရစီးဆင္းမႈအရွိန္ဟာ ေလးဆေလာက္ျမန္သည္ဟု ဆိုသည္။
ေရတိုက္စားခံရမႈသည္ မိုးရြာလိုက္၊ ေႏြပိုင္း မိုးမရြာဘဲ လအတန္ၾကာၾကာေနလိုက္ ျဖစ္ေသာေဒသမ်ားတြင္ ပို၍ခံစားရတတ္သည္။
အပူပိုင္းေဒသ (Tro- pical region) ဟုေခၚေသာ အီေကြတာ၏ ေျမာက္ဘက္ ၂၀ ဒီဂရီ ႏွင့္ ေတာင္ဘက္ ၂၀ ဒီဂရီၾကား ေဒသေတြ
မွာ ေရတိုက္စားခံရမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ သမပိုင္း၊ အေအးပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ မိုးႏွင္းႏွင့္ ေရခဲျပင္ အလွည့္က်ရွိေန၍ ေရတိုက္စားမႈ
သက္သာသည္။ ေျမျပင္သည္ ဆင္ေျခေလွ်ာျဖစ္တာျခင္းတူလွ်င္ ပိုမို ေျပာင္ေခ်ာေနေသာ ဆင္ေျခေလွ်ာေျမျပင္ ေရစီးဆင္းမႈမွာ သာမန္ ျမက္သစ္ပင္အနည္းငယ္ရွိေသာ ေျမျပင္ထက္ ေရစီးဆင္းမႈအရွိန္ဟာ ေလးဆေလာက္ျမန္သည္ဟု ဆိုသည္။
အကယ္၍ ဆင္ေျခေလွ်ာေျမသားပင္ျဖစ္လင့္ကစား အတြင္းဘက္ေျမလႊာမွာ အစိုဓာတ္ရွိမႈ၊ ဆင္ေျခေလွ်ာရွည္လ်ားမႈ တိုေတာင္းမႈ၊
ပိုရွည္ေလ ေျမဆီလႊာဆံုး႐ႈံးမႈမ်ားေလျဖစ္သည္။ အကယ္၍ စီးေရမွာ သဲႏုန္းပါလာလွ်င္ တိုက္စားမႈပိုမ်ားပိုျမန္သည္။ မ်က္ႏွာျပင္ၾကမ္းတမ္း လွ်င္ ဥပမာ ေႏြထယ္ေရးက်န္မ်ားႏွင့္ ႏွမ္း႐ိုး၊ ပဲ႐ိုး၊ ဂ်ဳံ႐ုိး၊ ပဲစင္းငံု႐ိုးေတြ က်န္ေနေသာ ေျမျပင္မွာ ေရျဖတ္ဆင္းမႈ ေႏွးေကြးေစသည္။ တိုက္စားခံရမႈ သက္သာေစသည္။ ေရစီးကို ဟန္႔ႏိုင္ တန္႔ႏိုင္ ေႏွးေကြးေစေသာ ေက်ာက္ခဲ၊ ေက်ာက္တံုး ကန္သင္း႐ိုးရွိပါက ေရဟုန္ တန္႔ၿပီး ေျမတြင္းကို စိမ့္၀င္ဖို႔ အခ်ိန္ေပးသလို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
ပိုရွည္ေလ ေျမဆီလႊာဆံုး႐ႈံးမႈမ်ားေလျဖစ္သည္။ အကယ္၍ စီးေရမွာ သဲႏုန္းပါလာလွ်င္ တိုက္စားမႈပိုမ်ားပိုျမန္သည္။ မ်က္ႏွာျပင္ၾကမ္းတမ္း လွ်င္ ဥပမာ ေႏြထယ္ေရးက်န္မ်ားႏွင့္ ႏွမ္း႐ိုး၊ ပဲ႐ိုး၊ ဂ်ဳံ႐ုိး၊ ပဲစင္းငံု႐ိုးေတြ က်န္ေနေသာ ေျမျပင္မွာ ေရျဖတ္ဆင္းမႈ ေႏွးေကြးေစသည္။ တိုက္စားခံရမႈ သက္သာေစသည္။ ေရစီးကို ဟန္႔ႏိုင္ တန္႔ႏိုင္ ေႏွးေကြးေစေသာ ေက်ာက္ခဲ၊ ေက်ာက္တံုး ကန္သင္း႐ိုးရွိပါက ေရဟုန္ တန္႔ၿပီး ေျမတြင္းကို စိမ့္၀င္ဖို႔ အခ်ိန္ေပးသလို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
ေျမျပင္ေပၚတြင္ သဘာ၀ေပါက္ေသာ သစ္ေတာသစ္ပင္၊ ျမက္ျခံဳပင္၊ စိုက္ပ်ဳိးပင္ ၏ အၾကြင္းအက်န္၊ အငုတ္၊ လမိုင္းပင္ (၀ါပင္၏ အတက္ မ်ား၊ ႏွံစားေျပာင္းတက္မ်ား၊ ပဲႀကီး၊ ျငဳပ္ပင္ေဟာင္း၏ အတက္မ်ား) သည္လည္း ေရစီးဆင္းမႈကို ေႏွးေကြးေစ ႏိုင္သလို ေျမတြင္းေရ စိမ့္၀င္မႈကို အားေပးပါသည္။ သစ္ပင္၊ သစ္ရြက္၊ ျခံဳႏြယ္တို႔ေပၚမွ တစ္ဆင့္က်ေသာ မိုးေရသည္ျပင္းအား ေလ်ာ့သြား၍ ေျမမွစုပ္ယူမႈ ကို ခံရႏိုင္သည္။ ေျမတြင္းေရာက္သြားဖုိ႔ အခြင့္အလမ္းရွိသည္။ ေအးေသာေဆာင္းရာသီမွာ က်တတ္ေသာ ႏွင္းခဲႏွင္းဖြဲေတြသည္လည္း မိုးျပင္းကိုခံႏိုင္စြမ္းရွိပါသည္။ ပဲစင္းငံုခင္းကြၽတ္၊ ၀ါႀကီးခင္းကြၽတ္၊ ျငဳပ္ခင္းကြၽတ္မွာ ေသဆံုးသြားေသာ အျမစ္ေတြေနရာမွ ေရစိမ့္၀င္ သြားေစသျဖင့္ ေရတိုက္စားမႈ သက္သာေစ သည္။
သို႔ေသာ္လည္း အခ်ဳိ႕ေဒသတြင္ လႊတ္ေက်ာင္းတိရစၦာန္အုပ္ေတြမ်ားလြန္း၍ ေျမ ျပင္ခြာနင္းရာေတြမ်ားလြန္းလွ်င္ မိုးျပင္း ဒဏ္မခံႏိုင္ဘဲ ေရတိုက္စားမႈမ်ားေစျမန္ ေစပါသည္။ သီးႏွံစိုက္ပ်ဳိးေသာ စနစ္ႏွင့္ သီးႏွံပင္ အမ်ဳိးအစားအလိုက္ ေရတိုက္စားမႈ ခံစားရမႈ အျပင္းအေပ်ာ့လည္း ကြာျခားႏိုင္ သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျခံတည္ႏွစ္ၾကာၿပီျဖစ္ေသာ ေကာ္ဖီျခံမ်ားတြင္ အရိပ္ပင္ပါတြဲ စိုက္တတ္ၾကရာ ေဘာစကိုင္း၊ ခါေတာ္မီွပင္ မ်ားအရြယ္ေရာက္အုပ္မိုး ကာဆိုင္း ျဖစ္လာလွ်င္မိုးျပင္းဒဏ္ ခံႏိုင္ရည္ရွိပါသည္။ ေရတိုက္စားမႈကို အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ဟန္႔တားႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း စိုက္ၿပီးကာစ ရာဘာ ျခံမ်ားသည္ ေရတိုက္စားမႈလြယ္လြယ္ကူကူ ခံစားရတတ္
သည္။
အေစးျခစ္ေနၿပီျဖစ္ ေသာ ရာဘာျခံမ်ားမွာ ေရတိုက္စားခံရမႈ သက္သာစျပဳေနပါၿပီ သို႔ျဖစ္၍ ရာဘာ ျခံမစိုက္မီကပင္ ႀကိဳတင္၍ ၾကားေျမလပ္ မ်ားကို ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းျခင္း မျပဳသင့္ေပ၊ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းၿပီးပါက လည္း ေလာဘအရ ၾကားသီးႏွံမ်ား အလ်င္ အျမန္မစိုက္ဘဲ ႏွစ္ရွည္ထားလို႔ရေသာ အပင္မ်ား ပဲစင္းငံု၊ ညံပင္၊ ေရသက်ည္းပင္မ်ား စိုက္ထားသင့္သည္။ ရာဘာပင္က အရြက္ ေတြေ၀ကာမွ အရိပ္မိုးကာဆိုင္းျဖစ္လာမွ ၾကားသီးႏွံကို စိတ္ႀကိဳက္ျပဳျပင္စိုက္သင့္သည္။
သည္။
အေစးျခစ္ေနၿပီျဖစ္ ေသာ ရာဘာျခံမ်ားမွာ ေရတိုက္စားခံရမႈ သက္သာစျပဳေနပါၿပီ သို႔ျဖစ္၍ ရာဘာ ျခံမစိုက္မီကပင္ ႀကိဳတင္၍ ၾကားေျမလပ္ မ်ားကို ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းျခင္း မျပဳသင့္ေပ၊ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းၿပီးပါက လည္း ေလာဘအရ ၾကားသီးႏွံမ်ား အလ်င္ အျမန္မစိုက္ဘဲ ႏွစ္ရွည္ထားလို႔ရေသာ အပင္မ်ား ပဲစင္းငံု၊ ညံပင္၊ ေရသက်ည္းပင္မ်ား စိုက္ထားသင့္သည္။ ရာဘာပင္က အရြက္ ေတြေ၀ကာမွ အရိပ္မိုးကာဆိုင္းျဖစ္လာမွ ၾကားသီးႏွံကို စိတ္ႀကိဳက္ျပဳျပင္စိုက္သင့္သည္။
ေရွာက္၊ လိေမၼာ္၊ အုန္းႏွင့္ ဆီအုန္းျခံ မ်ားသည္ မူလသီးႏွံပင္မ်ား၏ အရြက္အခက္အကိုင္းမ်ားက ေျမျပင္ကို လံုေလာက္ ေအာင္ မိုးျပင္း၊ ေလျပင္းဒဏ္ကို မကာကြယ္ ႏိုင္ပါ။ ၾကားသီးႏွံပင္မ်ားျဖင့္ ေျမျပင္ကို ကာကြယ္ေပးထားသင့္သည္။ စိုက္တန္းစိုက္က်င္းကိုလည္း ကြန္တိုလိုင္းျပင္ ညီေကာက္ေၾကာင္း (Contour level) အတိုင္း စိုက္သင့္သည္။ အျမင္လွေအာင္ အတန္း လိုက္မစိုက္ဘဲေရစီးေရလာထိန္းေက်ာင္း ႏိုင္ေအာင္ စိုက္သင့္သည္။
ႏွစ္ျခင္းစားသီးႏွံ သို႔မဟုတ္ ကာလ မၾကာေစဘဲ တစ္ႏွစ္သား ႏွစ္ႏွစ္သားေလာက္သာ ေစာင့္ရ မည့္သီးႏွံမ်ားျဖစ္ေသာ
နာနတ္ေလွ်ာ္ (Sisal)
နာနတ္ (Pineapple) တို႔သည္
ေျမႀကီးကို လံုျခံဳေအာင္ အကာ
အကြယ္ မေပးႏိုင္ၾကပါ။ သူတို႔ကို လည္း ျပင္ညီေကာက္ေၾကာင္း (Contour Line) အတိုင္း စိုက္သင့္ပါသည္။
နာနတ္ေလွ်ာ္ (Sisal)
နာနတ္ (Pineapple) တို႔သည္
ေျမႀကီးကို လံုျခံဳေအာင္ အကာ
အကြယ္ မေပးႏိုင္ၾကပါ။ သူတို႔ကို လည္း ျပင္ညီေကာက္ေၾကာင္း (Contour Line) အတိုင္း စိုက္သင့္ပါသည္။
ႏွစ္ရွည္သီးႏွံမ်ားျဖစ္ေသာ
ရာဘာ၊
ဆီအုန္း၊
အုန္း၊
ေကာ္ဖီ၊
လဘက္၊
ေရွာက္၊
လိေမၼာ္တို႔သည္ ေရတိုက္စားမႈကို အနည္းႏွင့္အမ်ားအေႏွးႏွင့္အျမန္ ခံစားေစႏိုင္ ေသာ သီးႏွံမ်ားျဖစ္႐ံုမွ်မက ေဒသခံမ်ား၏ မူလလုပ္ကြက္မ်ားကို ရယူၿပီး မူလလက္ငုတ္မ်ား ေျမယာလက္လြတ္လည္းျဖစ္ေစ တတ္ေသာ သေဘာကိုေဆာင္ေနေၾကာင္း ယခု အာရွ ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ရင္းႏွီး ျမဳပ္ႏွံအားေပး
သည့္ တံခါးဖြင့္စနစ္အရ ႏိုင္ငံေတာ္၏ မူလအမ်ိဳးသားတိုင္းရင္းသား တို႔၏ လူမႈစီးပြားဘ၀ကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္ၿပီး ေရရွည္လည္း ႏိုင္ငံအေမြအႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေျမ၊ ေရ၊ ဆံုးပါးေစႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာထား သင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
ရာဘာ၊
ဆီအုန္း၊
အုန္း၊
ေကာ္ဖီ၊
လဘက္၊
ေရွာက္၊
လိေမၼာ္တို႔သည္ ေရတိုက္စားမႈကို အနည္းႏွင့္အမ်ားအေႏွးႏွင့္အျမန္ ခံစားေစႏိုင္ ေသာ သီးႏွံမ်ားျဖစ္႐ံုမွ်မက ေဒသခံမ်ား၏ မူလလုပ္ကြက္မ်ားကို ရယူၿပီး မူလလက္ငုတ္မ်ား ေျမယာလက္လြတ္လည္းျဖစ္ေစ တတ္ေသာ သေဘာကိုေဆာင္ေနေၾကာင္း ယခု အာရွ ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ရင္းႏွီး ျမဳပ္ႏွံအားေပး
သည့္ တံခါးဖြင့္စနစ္အရ ႏိုင္ငံေတာ္၏ မူလအမ်ိဳးသားတိုင္းရင္းသား တို႔၏ လူမႈစီးပြားဘ၀ကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္ၿပီး ေရရွည္လည္း ႏိုင္ငံအေမြအႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေျမ၊ ေရ၊ ဆံုးပါးေစႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာထား သင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
