စပါးဘက္တီးရီးယားရြက္ေျခာက္ေရာဂါ
(Bacterial Leaf Blight of Rice)
(က) ေရာဂါျဖစ္ေစသက္ရွိ
Xanthomonas oryzae pv, oryzae
(ခ) ေရာဂါလကၡဏာ
စပါးပင္သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္လံုးေရာဂါ၀င္ေရာက္ႏိုင္သည္။ စပါးပင္ႀကီးထြားမႈအဆင့္လိုက္ ေရာဂါလကၡဏာ(၃)မ်ိဳးရွိသည္။
(၁) ပင္ညွိဳးအဆင့္ (Kresek or wilt)
အပင္ငယ္စဥ္ (ပ်ိဳးပင္အဆင့္)တြင္ ေအာက္ရြက္၏ ရြက္ဖ်ား ရြက္နားမ်ားတြင္ ေသးငယ္ေသာ ေရစိုနာကြက္ စတင္ေပၚၿပီး ရြက္ျပား တစ္ ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႔သြားသည္။ အပင္ငယ္၌ ေရာဂါတိုးတက္မႈ ပို၍ျမန္ဆန္ၿပီး အရြက္ေအာက္ေျခထိ ေရာဂါဆင္းကာ အရြက္၀ါ၍ ေျခာက္လာသည္။ ဘက္တီးရီးယားသည္ ရြက္ျပား၊ ရြက္ဖံုးမွတစ္ဆင့္ ပင္စည္သို႔ေရာက္ကာ ထြက္ခါစ အရြက္အားထိခိုက္ၿပီး ရြက္လိပ္ မေျပပဲ တစ္ပင္လံုးညွိဳး၍ ေသသြားသည္။ ပ်ိဳးႏႈတ္စဥ္ ဒဏ္ရာရေသာ အျမစ္မ်ားမွလည္းေကာင္း၊ ရြက္ဖ်ားမ်ား ျပတ္ျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ေရာဂါ၀င္၍ စိုက္ၿပီး (၂-၄)ပတ္အတြင္း ညွိဳး၍ ေသႏိုင္သည္။ သို႔အတြက္ ပင္ညွိဳးအဆင့္ကို ပ်ိဳးခင္းႏွင့္ စိုက္ၿပီး (၁)လခန္႔ အထိတြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။ အပင္ႀကီးလာသည္ႏွင့္အမွ် အပင္ခံႏိုင္ရည္တက္လာၿပီး ရြက္ေျခာက္ (Leaf Blight) လကၡဏာသာ ေတြ႔ရ သည္။
(၂) ရြက္ေျခာက္အဆင့္ (Leaf Blight)
အပင္ပြားစီးခ်ိန္ေနာက္ပိုင္းမွစ၍ ရြက္ေျခာက္ေရာဂါအဆင့္ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ေရာဂါသည္ ရြက္ဖ်ားမွစ၍ ျဖစ္ေစ၊ အနားမွစ၍ျဖစ္ေစ ေရစိုနာကြက္ စတင္ျဖစ္ေပၚသည္။ ရြက္ျပားတစ္ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႔လာသည္။ ေရာဂါေရွ႔တိုးသြားသည္ႏွင့္ အမွ် ေနာက္ပိုင္းမွ ေရာ ဂါျဖစ္ၿပီး က်န္ခဲ့ေသာ တစ္သွ်ဴးသားမွာ ေကာက္ရိုးေျခာက္ ေရာင္သို႔ေျပာင္းသြားသည္။ ထို႔ေနာက္ ျဖဴေဖြးေသာအေရာင္သို႔တိုင္ ေျပာင္း လဲသြားသည္။ ေရာဂါေရွ႕တိုးသြားစဥ္ ေရာဂါကင္းတစ္သွ်ဴးသားႏွင့္ ေရာဂါရတစ္သွ်ဴးသားတို႔ ဆက္စပ္ရာတြင္ အ၀ါေရာင္ သို႔မဟုတ္ ေရစိုနာ (စိမ္းျပာေရာင္) ရွိၿပီး အနားမညီဘဲ လိႈင္းတြန္႔ပံုရွိေနသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ နံနက္ေစာေစာႏွင္းက်ၿပီး ေရာဂါရအပိုင္းမွ ဘက္တီး ရီးယားစိမ့္ထြက္ရည္မ်ား ထုတ္ၿပီး အရြက္တြင္ ကပ္ေနသည္။ ေနပြင့္လာေသာအခါ ပယင္းေရာင္အလံုးကေလးမ်ားအျဖစ္ သာမန္မ်က္ေစ့ ျဖင့္ပင္ျမင္ရသည္။ မိုးရြာမႈရွိပါက မိုးေရႏွင့္ ေပ်ာ္ၿပီးဆင္းသြား၍ မေတြ႔ႏိုင္ပါ။ ဤလကၡဏာမ်ားသည္ ဤေရာဂါ၏ ထင္ရွားေသာ အခ်က္ ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဤရြက္ေျခာက္အဆင့္သည္ ရြက္ျပားေပၚတြင္ ပံုသ႑ာန္အမ်္ိဳးမ်ိဳးရွိႏိုင္ေသာ္လည္း ဆံုးျဖတ္ရမည့္အခ်က္မ်ားမွာ အထက္ေဖာ္ျပပါ အတိုင္းျဖစ္သည္။
(၃) အ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္အဆင့္ (Pale Yellow)
ႀကီးထြားခ်ိန္ေနာက္ပိုင္း အပင္ႀကီးမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚသည္။ တစ္ပင္လံုး ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္ေပၚေနသည္။ ဘက္တီးရီးယားမ်ားသည္ အပင္ ၏ ေအာက္ေျခပိုင္းတြင္အစာေရေၾကာစည္းအားပိတ္ဆို႔ေန၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၄င္းတို႔ထုတ္ေသာအဆိပ္ေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟူယူဆၾကသည္။
(ဂ) ေဒသအလိုက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တည္ရွိမႈ
ကမာၻ၏ ေတာင္လတၱီတြဒ္ (၂၀ ံ)ႏွင့္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ (၅၀ ံ)အတြင္းရွိ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ ေတာင္အာရွႏွင့္ အာရွ အေရွ႕ စပါးစိုက္ ေဒသမ်ား၊ အေနာက္အာဖရိကတိုက္ အေနာက္ပိုင္းႏွင့္ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ ကြင္းစလန္ေဒသ၊ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိ ရသည္။
(ဃ) ေရာဂါတိုးတက္ျဖစ္ေပၚမႈေပၚမႈကို အားေပးေသာ အေျခအေနမ်ား
၁။ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္နည္းေသာ မ်ိဳးမ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
၂။ ေရာဂါျဖစ္ေစ ဘက္တီးရီးယားသည္ စပါးစိုက္ေဒသ အသီးသီးတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တည္ရွိေနျခင္း။
၃။ စပါးသီးႏွံကို ေႏြသီးႏွံ၊ မိုးႀကိဳသီးႏွံ၊ မိုးသီးႏွံ စသည္ျဖင့္ ဆက္တိုင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
၄။ စပါးပင္၏ အာဟာရဓာတ္လိုအပ္ခ်က္ကို ျပည္စံုေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မႈမရွိျခင္း၊ ႏိုက္ႀတိဳဂ်င္လြန္ကဲစြာ ထည့္ေပးျခင္း။
၅။ ေရႀကီးျခင္း၊ ေရလႊမ္းျခင္း။
၆။ ေရသြင္းေရထုတ္ ညံ့ဖ်င္းျခင္း။
၇။ ေပါင္းျမက္ ေကာက္ေလႏွင့္ စပါးသားတက္မ်ား ရွင္းလင္းမႈ အားနည္းျခင္း။
၈။ စပါးရာသီ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ၾကားတြင္ ေျမေျခာက္မႈမရွိျခင္း၊ ရိုးျပတ္မ်ားေျခာက္မႈ မရွိျခင္း။
၉။ ရာသီဥတုအားေပးျခင္း၊ (မိုးရြာ၊ မိုးအံု႔ရက္မ်ားျခင္း၊ ေလတိုက္ျခင္း၊ မိုးသက္ေလမုန္တိုင္းက်ျခင္းႏွင့္ ေနေရာင္ျခည္ရရွိမႈ နည္းျခင္း)။
၁၀။ ေကာက္ပင္စိပ္လြန္းစြာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
(င) ေရာဂါသံသရာ
ပ်ိဳးပင္အဆင့္တြင္ ပင္ညွိဳးလကၡဏာာ ေတြ႔ရွိရျခင္းမွာ ပ်ိဳးခင္းတြင္ အုပ္ထားေသာ ေကာက္ရိုးမ်ားမွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ျခင္းေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ေရာဂါက်အခင္းတြင္ ထပ္မံစိုက္ပါက က်န္ရွိေနေသာ ရိုးျပန္မွ တစ္ဆင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပ်ိဳးပင္ သို႔႔ကူးစက္ေစသည္။ သဘာ၀တြင္အပင္ျဖစ္ထြန္ခ်ိန္မ်ားမွာ စတင္၍ ကြက္ၾကားျဖစ္ေပၚၿပီး၊ အႏွံထြက္အခ်ိန္မွ ရင့္မွည့္ခ်ိန္အထိ ေရာဂါျပင္း ထန္ေလ့ရွိသည္။ ေရာဂါကြက္မွထြက္ေသာ ဘက္တီးရီးယား စိမ့္ထြက္ရည္တို႔သည္ အလံုးငယ္မ်ားျဖစ္ကာ အရြက္တြင္ ကပ္ေနေလ့ရွိသည္။ ၄င္းမွ မိုးေရ၊ ႏွင္းေရျဖင့္ ေပ်ာ္ကာ တစ္ရြက္မွ တစ္ရြက္ တစ္ပင္မွ တစ္ပင္သို႔ ကူးစက္ၾကသည္။ ဤေရာဂါသည္ မိုးေရ၊ ႏွင္းေရ၊ သြင္းေရတို႔ျဖင့္ ကူးစက္သည္။ ေရာဂါျဖစ္ ဘက္တီးရီးယားသည္ ဒဏ္ရာအနားမ်ားမွ လည္းေကာင္း၊ အပင္၏ သဘာ၀ေရထြက္ေပါက္မ်ားမွလည္းေကာင္း ၀င္ေရာက္ၾကသည္။
ေလျပင္းတိုက္ခတ္၍ တစ္ပင္ႏွင့္ တစ္ပင္ အရြက္ျခင္းရိုက္မိေသာ ဒဏ္ရာမ်ားမွ တစ္ဆင့္လည္း ေရာဂါ၀င္ေရာက္ေလ့ရွိသည္။ ဘက္တီးရီးယားသည္ ေရာဂါက်ရိုးျပတ္မ်ား၊ မ်ိဳးေစ့မ်ား၊ အျခားလက္ခံပင္မ်ား၊ ေျမႀကီး၊ ေပါင္းပင္မ်ားတြင္ ေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားေစသည္။
(စ) လက္ခံပင္မ်ား
စပါးရိုင္းမ်ား၊ ေပါင္းပင္အမ်ားအျပားေပၚတြင္ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္သည္။
(ဆ) ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
ေရာဂါဒဏ္ခံနိုင္ရည္ရွိေသာ မ်ိဳးမ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္း
စပါးရြက္ေျခာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ရန္ အေကာင္းဆံုးနည္းမွာ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္ရွိ စပါးမ်ိဳးမ်ား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းျဖစ္ပါသည္။ စပါးမ်ိဳးမ်ားသည္ တစ္မ်ိဳးႏွင့္တစ္မ်ိဳး ေရာဂါခံႏိုင္ရည္ရွိမႈမီဇမ်ား တူညီမႈမရွိၾက၍ ေရာဂါက်ေရာက္လွ်င္လည္း ခံႏိုင္ရည္နည္းေသာ မ်ိဳးသာ အဓိက က်ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စပါးမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတည္းအား ဧရိယာမ်ားမ်ားတစ္ကြင္းတစ္စပ္တည္း စိုက္ပါက ေရာဂါက်လွ်င္ လြယ္ကူစြာ ကူးစက္ႏိုင္သည့္အတြက္ မ်ိဳးကြဲမ်ားျဖင့္ ယွဥ္တြဲစိုက္သင့္ပါသည္။
ဘက္တီးရီးယားရြက္ေျခာက္ေရာဂါ (BACTERIAL LEAF BLIGHT)
(က) ေရာဂါျဖစ္ေစသက္ရွိ
Xanthomonas oryzae pv, oryzae
(ခ) ေရာဂါလကၡဏာ
စပါးပင္သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္လံုးေရာဂါ၀င္ေရာက္ႏိုင္သည္။ စပါးပင္ႀကီးထြားမႈအဆင့္လိုက္ ေရာဂါလကၡဏာ(၃)မ်ိဳးရွိသည္။
(၁) ပင္ညွိဳးအဆင့္ (Kresek or wilt)
အပင္ငယ္စဥ္ (ပ်ိဳးပင္အဆင့္)တြင္ ေအာက္ရြက္၏ ရြက္ဖ်ား ရြက္နားမ်ားတြင္ ေသးငယ္ေသာ ေရစိုနာကြက္ စတင္ေပၚၿပီး ရြက္ျပား တစ္ ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႔သြားသည္။ အပင္ငယ္၌ ေရာဂါတိုးတက္မႈ ပို၍ျမန္ဆန္ၿပီး အရြက္ေအာက္ေျခထိ ေရာဂါဆင္းကာ အရြက္၀ါ၍ ေျခာက္လာသည္။ ဘက္တီးရီးယားသည္ ရြက္ျပား၊ ရြက္ဖံုးမွတစ္ဆင့္ ပင္စည္သို႔ေရာက္ကာ ထြက္ခါစ အရြက္အားထိခိုက္ၿပီး ရြက္လိပ္ မေျပပဲ တစ္ပင္လံုးညွိဳး၍ ေသသြားသည္။ ပ်ိဳးႏႈတ္စဥ္ ဒဏ္ရာရေသာ အျမစ္မ်ားမွလည္းေကာင္း၊ ရြက္ဖ်ားမ်ား ျပတ္ျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ေရာဂါ၀င္၍ စိုက္ၿပီး (၂-၄)ပတ္အတြင္း ညွိဳး၍ ေသႏိုင္သည္။ သို႔အတြက္ ပင္ညွိဳးအဆင့္ကို ပ်ိဳးခင္းႏွင့္ စိုက္ၿပီး (၁)လခန္႔ အထိတြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။ အပင္ႀကီးလာသည္ႏွင့္အမွ် အပင္ခံႏိုင္ရည္တက္လာၿပီး ရြက္ေျခာက္ (Leaf Blight) လကၡဏာသာ ေတြ႔ရ သည္။
(၂) ရြက္ေျခာက္အဆင့္ (Leaf Blight)
အပင္ပြားစီးခ်ိန္ေနာက္ပိုင္းမွစ၍ ရြက္ေျခာက္ေရာဂါအဆင့္ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ေရာဂါသည္ ရြက္ဖ်ားမွစ၍ ျဖစ္ေစ၊ အနားမွစ၍ျဖစ္ေစ ေရစိုနာကြက္ စတင္ျဖစ္ေပၚသည္။ ရြက္ျပားတစ္ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႔လာသည္။ ေရာဂါေရွ႔တိုးသြားသည္ႏွင့္ အမွ် ေနာက္ပိုင္းမွ ေရာ ဂါျဖစ္ၿပီး က်န္ခဲ့ေသာ တစ္သွ်ဴးသားမွာ ေကာက္ရိုးေျခာက္ ေရာင္သို႔ေျပာင္းသြားသည္။ ထို႔ေနာက္ ျဖဴေဖြးေသာအေရာင္သို႔တိုင္ ေျပာင္း လဲသြားသည္။ ေရာဂါေရွ႕တိုးသြားစဥ္ ေရာဂါကင္းတစ္သွ်ဴးသားႏွင့္ ေရာဂါရတစ္သွ်ဴးသားတို႔ ဆက္စပ္ရာတြင္ အ၀ါေရာင္ သို႔မဟုတ္ ေရစိုနာ (စိမ္းျပာေရာင္) ရွိၿပီး အနားမညီဘဲ လိႈင္းတြန္႔ပံုရွိေနသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ နံနက္ေစာေစာႏွင္းက်ၿပီး ေရာဂါရအပိုင္းမွ ဘက္တီး ရီးယားစိမ့္ထြက္ရည္မ်ား ထုတ္ၿပီး အရြက္တြင္ ကပ္ေနသည္။ ေနပြင့္လာေသာအခါ ပယင္းေရာင္အလံုးကေလးမ်ားအျဖစ္ သာမန္မ်က္ေစ့ ျဖင့္ပင္ျမင္ရသည္။ မိုးရြာမႈရွိပါက မိုးေရႏွင့္ ေပ်ာ္ၿပီးဆင္းသြား၍ မေတြ႔ႏိုင္ပါ။ ဤလကၡဏာမ်ားသည္ ဤေရာဂါ၏ ထင္ရွားေသာ အခ်က္ ပင္ျဖစ္ပါသည္။ ဤရြက္ေျခာက္အဆင့္သည္ ရြက္ျပားေပၚတြင္ ပံုသ႑ာန္အမ်္ိဳးမ်ိဳးရွိႏိုင္ေသာ္လည္း ဆံုးျဖတ္ရမည့္အခ်က္မ်ားမွာ အထက္ေဖာ္ျပပါ အတိုင္းျဖစ္သည္။
(၃) အ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္အဆင့္ (Pale Yellow)
ႀကီးထြားခ်ိန္ေနာက္ပိုင္း အပင္ႀကီးမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚသည္။ တစ္ပင္လံုး ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္ေပၚေနသည္။ ဘက္တီးရီးယားမ်ားသည္ အပင္ ၏ ေအာက္ေျခပိုင္းတြင္အစာေရေၾကာစည္းအားပိတ္ဆို႔ေန၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၄င္းတို႔ထုတ္ေသာအဆိပ္ေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟူယူဆၾကသည္။
(ဂ) ေဒသအလိုက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တည္ရွိမႈ
ကမာၻ၏ ေတာင္လတၱီတြဒ္ (၂၀ ံ)ႏွင့္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ (၅၀ ံ)အတြင္းရွိ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ ေတာင္အာရွႏွင့္ အာရွ အေရွ႕ စပါးစိုက္ ေဒသမ်ား၊ အေနာက္အာဖရိကတိုက္ အေနာက္ပိုင္းႏွင့္ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ ကြင္းစလန္ေဒသ၊ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိ ရသည္။
(ဃ) ေရာဂါတိုးတက္ျဖစ္ေပၚမႈေပၚမႈကို အားေပးေသာ အေျခအေနမ်ား
၁။ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္နည္းေသာ မ်ိဳးမ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
၂။ ေရာဂါျဖစ္ေစ ဘက္တီးရီးယားသည္ စပါးစိုက္ေဒသ အသီးသီးတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တည္ရွိေနျခင္း။
၃။ စပါးသီးႏွံကို ေႏြသီးႏွံ၊ မိုးႀကိဳသီးႏွံ၊ မိုးသီးႏွံ စသည္ျဖင့္ ဆက္တိုင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
၄။ စပါးပင္၏ အာဟာရဓာတ္လိုအပ္ခ်က္ကို ျပည္စံုေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မႈမရွိျခင္း၊ ႏိုက္ႀတိဳဂ်င္လြန္ကဲစြာ ထည့္ေပးျခင္း။
၅။ ေရႀကီးျခင္း၊ ေရလႊမ္းျခင္း။
၆။ ေရသြင္းေရထုတ္ ညံ့ဖ်င္းျခင္း။
၇။ ေပါင္းျမက္ ေကာက္ေလႏွင့္ စပါးသားတက္မ်ား ရွင္းလင္းမႈ အားနည္းျခင္း။
၈။ စပါးရာသီ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ၾကားတြင္ ေျမေျခာက္မႈမရွိျခင္း၊ ရိုးျပတ္မ်ားေျခာက္မႈ မရွိျခင္း။
၉။ ရာသီဥတုအားေပးျခင္း၊ (မိုးရြာ၊ မိုးအံု႔ရက္မ်ားျခင္း၊ ေလတိုက္ျခင္း၊ မိုးသက္ေလမုန္တိုင္းက်ျခင္းႏွင့္ ေနေရာင္ျခည္ရရွိမႈ နည္းျခင္း)။
၁၀။ ေကာက္ပင္စိပ္လြန္းစြာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။
(င) ေရာဂါသံသရာ
ပ်ိဳးပင္အဆင့္တြင္ ပင္ညွိဳးလကၡဏာာ ေတြ႔ရွိရျခင္းမွာ ပ်ိဳးခင္းတြင္ အုပ္ထားေသာ ေကာက္ရိုးမ်ားမွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ျခင္းေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ေရာဂါက်အခင္းတြင္ ထပ္မံစိုက္ပါက က်န္ရွိေနေသာ ရိုးျပန္မွ တစ္ဆင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပ်ိဳးပင္ သို႔႔ကူးစက္ေစသည္။ သဘာ၀တြင္အပင္ျဖစ္ထြန္ခ်ိန္မ်ားမွာ စတင္၍ ကြက္ၾကားျဖစ္ေပၚၿပီး၊ အႏွံထြက္အခ်ိန္မွ ရင့္မွည့္ခ်ိန္အထိ ေရာဂါျပင္း ထန္ေလ့ရွိသည္။ ေရာဂါကြက္မွထြက္ေသာ ဘက္တီးရီးယား စိမ့္ထြက္ရည္တို႔သည္ အလံုးငယ္မ်ားျဖစ္ကာ အရြက္တြင္ ကပ္ေနေလ့ရွိသည္။ ၄င္းမွ မိုးေရ၊ ႏွင္းေရျဖင့္ ေပ်ာ္ကာ တစ္ရြက္မွ တစ္ရြက္ တစ္ပင္မွ တစ္ပင္သို႔ ကူးစက္ၾကသည္။ ဤေရာဂါသည္ မိုးေရ၊ ႏွင္းေရ၊ သြင္းေရတို႔ျဖင့္ ကူးစက္သည္။ ေရာဂါျဖစ္ ဘက္တီးရီးယားသည္ ဒဏ္ရာအနားမ်ားမွ လည္းေကာင္း၊ အပင္၏ သဘာ၀ေရထြက္ေပါက္မ်ားမွလည္းေကာင္း ၀င္ေရာက္ၾကသည္။
ေလျပင္းတိုက္ခတ္၍ တစ္ပင္ႏွင့္ တစ္ပင္ အရြက္ျခင္းရိုက္မိေသာ ဒဏ္ရာမ်ားမွ တစ္ဆင့္လည္း ေရာဂါ၀င္ေရာက္ေလ့ရွိသည္။ ဘက္တီးရီးယားသည္ ေရာဂါက်ရိုးျပတ္မ်ား၊ မ်ိဳးေစ့မ်ား၊ အျခားလက္ခံပင္မ်ား၊ ေျမႀကီး၊ ေပါင္းပင္မ်ားတြင္ ေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားေစသည္။
(စ) လက္ခံပင္မ်ား
စပါးရိုင္းမ်ား၊ ေပါင္းပင္အမ်ားအျပားေပၚတြင္ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္သည္။
(ဆ) ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းနည္းမ်ား
ေရာဂါဒဏ္ခံနိုင္ရည္ရွိေသာ မ်ိဳးမ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္း
စပါးရြက္ေျခာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ရန္ အေကာင္းဆံုးနည္းမွာ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္ရွိ စပါးမ်ိဳးမ်ား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းျဖစ္ပါသည္။ စပါးမ်ိဳးမ်ားသည္ တစ္မ်ိဳးႏွင့္တစ္မ်ိဳး ေရာဂါခံႏိုင္ရည္ရွိမႈမီဇမ်ား တူညီမႈမရွိၾက၍ ေရာဂါက်ေရာက္လွ်င္လည္း ခံႏိုင္ရည္နည္းေသာ မ်ိဳးသာ အဓိက က်ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စပါးမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတည္းအား ဧရိယာမ်ားမ်ားတစ္ကြင္းတစ္စပ္တည္း စိုက္ပါက ေရာဂါက်လွ်င္ လြယ္ကူစြာ ကူးစက္ႏိုင္သည့္အတြက္ မ်ိဳးကြဲမ်ားျဖင့္ ယွဥ္တြဲစိုက္သင့္ပါသည္။
စိုက္ပ်ိဳးနည္းစနစ္မ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း
၁။ ေရာဂါကင္းေသာ စိုက္ခင္းမွ ေအာင္ျမင္ေသာမ်ိဳးေစ့ကို သံုးပါ။
၂။ ေကာက္ကြက္စိပ္လြန္းစြာ မစိုက္သင့္ပါ။
၃။ ပ်ိဳးခင္းအား ေရာဂါကင္းၿပီး သန္စြမ္းေသာ ပ်ိဳးရေအာင္ေဆာင္ရြက္ပါ။ ပ်ိဳးႏႈတ္ရာတြင္ ပ်ိဳးပင္ထိခိုက္မႈ နည္းႏိုင္သမွ်နည္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ပါ။
၄။ အာဟာရဓာတ္စံုေသာ ေျမၾသဇာသံုးပါ။ ႏိုက္ႀတိဳဂ်င္ဓာတ္ပါေသာ ေျမၾသဇာမ်ားအား လြန္ကဲစြာ မသံုးစြဲရ လိုအပ္လွ်င္ အႀကိမ္ခြဲ၍ ၾကဲပတ္ေပးႏိုင္သည္။ ပိုတက္ရွ္ ေျမၾသဇာကို မ်ားမ်ား သံုးေပးပါ။
၅။ ေရထိန္းႏိုင္ေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ေရသြင္းေရထုတ္ေဆာင္ရြက္ေပးပါ။
၆။ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္နည္း(မဲ့)ေသာ စပါးမ်ိဳးအား တစ္ကြင္းတစ္စပ္တည္း ဧရိယာမ်ားစြာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းမျပဳသင့္ပါ။
၇။ ေပါင္းျမက္မ်ား၊ ေကာက္ေလမ်ား၊ စပါးရိုင္းမ်ားရွင္းလင္းပါ။
၈။ ေရာဂါက်စိုက္ခင္းမွ ရိုးျပတ္မ်ားအား မီးရႈိ႕၍လည္းေကာင္း၊ ထယ္ထိုးေျမျမွဳပ္၍လည္းေကာင္း၊ ျမန္ျမန္ေဆြေအာင္ေဆာင္ရြက္ပါ။
၉။ ေႏြစပါးစိုက္ပ်ိဳးရာတြင္ ေမ၊ ဇြန္လတြင္ ဆက္လက္ရြာတက္ေသာ မိုးႏွင့္ မဆံုေစရန္ ဒီဇင္ဘာလစိုက္၍ ဧၿပီလတြင္ ရိတ္သိမ္းႏိုင္ရန္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ပါ။
၁၀။ စပါးဘက္တီးရီးယားရြက္ေျခာက္ေရာဂါ ( BLB ေရာဂါ )စတင္ေတြ႕လွ်င္ ေတြ႕ျခင္းေအာက္ပါေဆးမ်ား ပက္ဖ်န္းအသံုးျပဳရန္ သင့္ေတာ္ပါသည္။
(က) Kasugamycin (ကာဆူကာမိုက္စင္)
(ခ) Copper ေကာ့ပါးပါ၀င္ေသာ မႈိသတ္ေဆးမ်ား
စိုက္ပ်ိဳးေရးဦးစီးဌာန
